عید فطر، عید پرهیزگاران

رحمت‌الله حمیدی

مفهوم عید
عید در لغت از ماده عود است به معنی تکرار و برگشتن است. وجه نام گذاری آن به دو جهت است که در شرح النضید این گونه بیان شده است:
1-    برای این که آن روز عطایا و منافع خدا زیاد و مکرر به بندگانش می‌رسد.
2-    برای این که خوشحالی و رحمت بر می‌گردد و تکرار می‌شود، که به  برگشتن آن عید می‌گویند.(قاروبی تبریزی، ج 3: 9). در اصطلاح «عید فطر» روزی است که در آن روز بندگان از  عذاب خداوند متعال آزاد می‌شوند و گناهانشان بخشیده شده و به آنان جایزه داده می‌شود.
عید فطر  روز تقسیم جوائز
عید روز تقسیم جوائز به مبارزان جهاد اکبر است،  چنانچه جابر، از امام باقر(ع) روایت کرده است که چون رسول خدا(ص) هلال ماه رمضان را مشاهده میفرمود، رو به قبله میکرد و می‌گفت : پروردگارا این ماه را با آسایش و ایمان، تندرستی و اسلام، عافیت و اجلال، روزی فراوان، دوری از آلام، تلاوت قرآن کریم، و توفیق نماز و روزه برای ما آغاز فرما.   پروردگارا ما را برای روزه‌داری در ماه رمضان سلامت عنایت فرما، و این ماه را به سلامت برای ما به پایان بر، و این ماه را سلامت بدار تا هنگامی که به پایان میرسد و ما را آمرزیده باشی. سپس روی به مردم میکرد و میفرمود: ای گروه مسلمانان با رؤیت هلال ماه رمضان، دیوان مردود درگاه الهی را به زنجیر کشند، درهای آسمان و بهشت و رحمت الهی را می‌گشایند، همه درهای جهنّم را می‌بندند، دعا مستجاب میگردد، و خداوند متعال به هنگام هر افطار، آزادشدگانی دارد که آنها را از آتش جهنّم رهایی دهد، و هر شب منادی حق ندا می‌کند: آیا خواهنده نیازمندی هست؟ آیا خواهان توبه و آمرزشی هست؟ پروردگارا! برای کسی که از مال خود انفاق میکند، عوض و برای کسی که بخل میورزد تلف شدن مال را مقرر فرما. پس اگر هلال شوّال طلوع کند به مؤمنین ندا رسد که: بشتابید برای دریافت جایزه‌های خود که این روز، روز جایزه است. سپس امام باقر (ع) فرمود: سوگند به آن کسی که جانم در دست اوست که این جایزهها درهم و دینار نیست (مجاهد: ۱۸۰) عید روز پیروزی انسان بر شیطان در نبرد جهاد اکبر، عید روز شکست سخت دشمن که مسلمانان این پیروزی را در پایان یک ماه جهاد اکبر و مبارزه با شیطان و هوای نفس جشن می‌گیرند و این فتح عظیم را با ندای بلند «الله اکبر الله اکبر، و الله اکبر و لااله الاالله و لله الحمد...» به یکدیگر تبریک می‌گویند، و برای شکرگذاری از خداوند منّان نماز با شکوه عید برگزار می‌کنند.
عید فطر جشن موفّقیت در امتحان الهی
بعد از یک ماه صبر و تحمّل در برابر گرسنگی و تشنگی و امیال نفسانی را جشن می‌گیریم، زیرا ماه رمضان ماه امتحان و آزمایش بندگان است که باید هر انسان آن چه از دین و آموزه‌های اسلامی آموخته است را در این ماه بروز دهد. البته عده‌ای هم در این ماه مانند دانش‌آموزانی که به تقلب عادت دارند، تقلب می‌کنند، و بعضی هم اصلاً در امتحان شرکت نمی‌کنند. عده‌ای در این آزمایش بزرگ الهی بدون هراس حاضر شده و در آخر سربلند و پیروز در جشن با شکوه عید فطر شرکت می‌کنند که خداوند منّان مربی هستی به آنان جایزه می‌دهد که «اغْدُوا إِلَی جَوَائِزِکُمْ فَهُوَ یَوْمُ الْجَائِزَة» (ثواب الأعمال: ۶۵) پس روز جشن کسانی است که این امتحان الهی را با موفّقیّت پشت سر گذاشته و توانسته‌اند در برابر تمام مشکلات روزه اعم از شکم، چشم، شهوت، و پول و... از خود صبر و تحمل نشان دهند، چنانچه پیامبر اکرم(ص) فرمود: « الصّوم نصف الصّبر ؛الصّبر نصف الایمان»؛ روزه نصف از صبر است و صبر نصف از ایمان است. کسی که این جرئت را دارد که در آزمایش الهی با استعانت از او شرکت نموده و از خود صبر و بردباری نشان داده و در مقابل شیطان و هوای نفسانی مقاومت نموده است، با گرفتن روزه در ماه رمضان اعلام می‌کند که دریچه‌های ورود شیطان را به روی خود بسته است. زیرا شیطان از دریچه‌ی شکم و شهوت و پول است که انسان را گمراه می‌کند، گویی او با گرفتن روزه با شیطان دهن کجی می‌کند، که اگر تو با این وسائل مردم را به گمراهی می‌کشانی بدان که من برای اجرای دستور خداوند، شکم و شهوت را از روزی حلال باز داشته‌ام. سپس در آخر ماه رمضان پولی را به عنوان زکات فطره می‌پردازند.  کسی که شکم و شهوات خود را نگه داشته و مقداری از مال خود را در راه خدا انفاق نموده است، در حقیقت پیروزی خود را بر شیطان تاکید نموده و باید این چنین نصر و پیروزی را جشن گرفت. چون عید حقیقی این است که در آن روز بخشیده شده و گناه نکند کما این که مولای ما امیر مؤمنان فرمود: «إنّما هو عید لمن قبل اللَّه صیامه و شکر قیامه و کلّ یوم لا یعصی اللَّه فیه فهو یوم عید»؛ این عید کسی است که خداوند روزه او را پذیرفته و نماز او را ستوده است، و در هر روزی که در آن روز نافرمانی خدا را نکنیم آن روز عید است. (نوادر الحکم: ۶۹۳ ) در این کلام امیرالمؤمنین فهمیده‌ می‌شود:
 الف: عید واقعی روزی است که خداوند متعال اعمال انسان را بپذیرد.
ب: روزی که در آن گناه و نافرمانی خدا را نکنیم.
منابع:
1-    نوادر الحکم و الآثار آثار و حکمت‌های شگفت.
2-    ثواب الأعمال و عقاب الأعمال.
3-     ترجمه ثواب الأعمال و عقاب الأعمال ، محمد علی مجاهد.
4-    قاروبی تبریزی، شیخ حسن، النضید  فی شرح روضة الشهید.
منبع: نشریه پیام یاسین شماره 27.